کسب مال ( لقمه ) حرام ، از مصادیق حق الناس( بخش دهم )

کسب مال ( لقمه ) حرام ، از مصادیق حق الناس ( بخش دهم )

نقش لقمه حرام در زندگی

مسایل روحی مانند غم و اندوه باعث بروز بیماری های جسمی در انسان می شوند. کسب و درآمد حلال یا حرام و به عبارتی لقمه حلال یا حرام از جمله مسائلی است که ابعاد وسیعی از زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. به همین دلیل پرهیز از لقمه حرام با اهمیت فراوانی در آیات و روایات ذکر شده است. در نوشتار حاضر پیرامون نقش لقمه حرام در زندگی با نگاهی به قرآن و روایات سخن گفته شده که با هم آن را از نظر می گذرانیم .

اهمیت پرهیز از مال حرام

خداوند در قرآن اصحاب کهف را به عنوان الگو برای انسان های پاک سرشت و حق جو معرفی می کند و ازجمله کارهای آنها که می تواند برای همگان سرمشق قرار گیرد، تهیه غذای پاک و حلال است؛ آنان وقتی از خواب ۳۰۹ ساله برخاستند، به شدت احساس گرسنگی کردند، اما با این حال به مأمور تهیه غذا توصیه می نمودند هر غذایی را نخرد، بلکه بین فروشندگان بگردد و از کسی غذا تهیه کند که غذایش از همه پاک تر و حلال تر باشد: «فلینظر ایها ازکی طعاما»
(کهف/ ۱۹) این نکته جالب توجه است که آنان درحالی که بسیار گرسنه بودند، اولین چیزی که مورد توجه قرار دادند، نوع و مقدار غذا نبود، بلکه حلال و پاک بودن آن برایشان حائز اهمیت بود. (محسن قرائتی، تفسیر نور، ج ۷، ص ۱۵۴(

لقمه حرام تنها شامل خوردن غذای حرام نیست بلکه براساس روایات، مصادیق متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از: رباخواری، خوردن مال یتیم، کم فروشی، نپرداختن خمس و زکات، کم کاری در قبال دریافت حقوق و دستمزد، فریب در معامله، زیرمیزی، رشوه خواری و…

خداوند در آینه ۱۶۸ سوره بقره می فرماید: «ای مردم از آنچه در زمین، حلال و پاکیزه است بخورید و گام های شیطان را دنبال نکنید که او برای شما دشمنی آشکار است؛ پس مبادا به پیروی از شیطان آنچه راخدا حلال کرده، حرام بشمارید و آنچه را حرام کرده است روا بدانید»

همچنین قرآن کریم در آیات مختلفی با استفاده از جمله «کلوا من طیبات» به انسان دستور داده است تا فقط و فقط از غذاهای پاکیزه و حلال تغذیه کند. در برخی روایات نیز آمده «اذا وقعت اللقمه من الحرام فی جوف العبد لعنه کل ملک فی السماوات والارض و مادامت اللقمه فی جوفه لاینظرالله الیه»
(بحار، ج ۶۳، ص ۳۱۴) وقتی لقمه حرام وارد بدن انسان شود همه فرشتگان آسمان و زمین او را لعنت می کنند و تا زمانی که لقمه در درون او باشد، خداوند به او نظر نمی کند.

این روایت با لحن شدیدش انسانها را از خوردن لقمه حرام نهی می کند و عواقب بد آن را متذکر می شود. بدی این عمل آن قدر زیاد است که تمامی فرشتگان بر او لعنت می فرستند و خواهان دوری او از رحمت الهی هستند و خداوند چنین بنده ای را نگاه هم نمی کند.

آثار و پیامدهای لقمه حرام درآمدهای نامشروع و خوردن لقمه حرام آثار فراوانی دارد که به پاره ای از آنها اشاره می شود:

1. پذیرفته نشدن نماز و عبادات
   

کسی که مال حرام می خورد، ممکن است نماز بخواند، روزه بگیرد و سایر عبادات را انجام دهد، غافل از اینکه مال حرام سبب تباهی اعمال او می شود. در روایتی از رسول اکرم(ص) آمده است: «من اکل لقمه حرام لم تقبل له صلاه اربعین لیله ؛ کسی که لقمه حرامی بخورد، تا ۰۴ شبانه روز نمازهایش قبول نمی شود.» (بحار، ج ۳۶، ص ۴۱۳( چنین فردی حتی اگر با استفاده از مال حرام توفیق حج و عمره هم پیدا کند، از او پذیرفته نمی شود. امام باقر(ع) فرمود: «لا یقبل الله عزوجل حجا و لا عمره من مال حرام» (بحار، ج ۳۹، ص ۳۶۱) خداوند حج و عمره ای را که از مال حرام باشد، نمی پذیرد.

1. مستجاب نشدن دعا
   

مطابق روایات تا وقتی که حق دیگران در داخل مال کسی باشد، دعای او مستجاب نمی شود. خداوند دعای بندگان خود را به اجابت می رساند مگر دعای انسان حرام خوار. (وسایل الشیعه، ج ۷، ص ۵۴۱) در روایت دیگری آمده است: «من احب ان یستجاب دعاؤه فلیطیب مطعمه و مشربه؛ کسی که دوست دارد دعایش مستجاب شود طعام و کسب خود را از حرام پاک کند.» (بحار، ج ۰۹، ص ۲۷۳(

1. نسل فاسد
   

فردی که لقمه حرامی را به منزل می برد، خانواده خویش را از سعادت دور می کند و فرزندی که در چنین خانواده ای متولد می شود، روی سعادت را نمی بیند. کسی که نطفه اش از حرام منعقد شده، به فساد و تباهی گرایش داشته و فاسد خواهد شد. (اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۰۱، ص: ۸)از امام صادق(ع) نقل شده است: «کسب الحرام یبین فی الذریه؛ مال حرام در فرزندان آشکار می شود.» (کافی، ج ۵، ص۴۲۱( علاوه بر موارد فوق، برای خوردن مال حرام آثار دیگری نیز ذکر شده است که از جمله دل را سیاه می کند و قلب را سخت می کند. موجب می شود انسان خدا را فراموش کند و دیگر اینکه شیطان را مسلط می کند. (اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۰۱،ص:۴۸(

راهکارهای اصلاحی

خداوند متعال همیشه با آغوش باز بندگان توبه کار خود را می پذیرد. بندگانی که از گناهانشان پشیمان شده اند و قصد اصلاح خویش را دارند. آنان که دسترسی به مال حرام دارند اما به خاطر خدا از آن پرهیز می کنند، پاداش خود را از خدا خواهند گرفت. امام صادق(ع) فرمودند: «ثلاث من کن فیه زوجه الله من حور العین: … رجل اشرف علی مال حرام فترکه لله؛ سه ویژگی است که در هر کس باشد خدا
او را به ازدواج حور العین درمی آورد که یکی از آنها کسی است که به مال حرام دست یابد ولی برای خدا آن را ترک کند. (وسایل الشیعه، ج ۲۱، ص ۹۷۱(

در روایت دیگری آمده است: «العباده سبعون جزءا افضلها طلب الحلال؛ عبادت هفتاد جزء دارد که با فضیلت ترین آنها طلب حلال است. (کافی، ج ۵، ص ۸۷) در حالات اهل بیت(ع) ذکر شده است که برای کسب روزی حلال تلاش می کردند و آن را نوعی عبادت و جهاد می شمردند. (ر.ک: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج ۸۱، ص ۷۳۲(

بدیهی است که مسئله حق الناس بسیار مهمتر و سخت تر از حق الله است؛ زیرا امید است خداوند با وسعت لطف و کرم خویش، از حق خود درگذرد، اما مردم ممکن است از یک ریال هم صرف نظر نکنند. حق الناس از جمله سؤالاتی است که انسان ها می بایست در قیامت در مورد آن پاسخ دهند. توجه به این نکات می تواند بازدارنده باشد.

در مورد بازپرداخت حق الناس و مالی که از راه حرام به دست آمده، چهار حکم وجود دارد:

1. اگر مقدار حرام معلوم و صاحبش هم معلوم باشد، باید آن را به صاحبش برگرداند یا با او مصالحه نماید.
   
2. اگر مقدار مال معلوم و صاحبش مجهول باشد، باید از جانب صاحبش رد مظالم دهد.
   
3. اگر مقدار مال مجهول و صاحبش معلوم است، باید مصالحه نمایند.
   
4. اگر مقدار مال و صاحب آن، هر دو مجهول باشند، باید خمس مالش را بدهد.
   (اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۰۱، ص: ۴۸(
   

منبع :وبلاگ یا زهرا

مطالب مرتبط با : کسب مال ( لقمه ) حرام ، از مصادیق حق الناس

دریافت فایل تصویری سخنرانی آیت الله مجتهدی تحت عنوان : مال و ارث حرام